پیشنهادهایی برای مطالعه در روزهای عزای حسيني
شماس شامي/ نوشته مجيد قيصري/ انتشارات افق/ 159 صفحه
داستان اجازه ندارد تاريخ را تحريف كند، اما اين امكان و ظرفيت را داراست كه تاريخ را از زاويه‌اي نو به روايت بنشيند، گويي كه آن را باز مي‌آفريند. اين كتاب نگاهی متفاوت به واقعه عاشوراست. شمّاس كلمه سرياني به معناي خادم كليسا است و اين داستان، ماجرای محققی سوری است که برحسب اتفاق کتابی قدیمی را در شهر حلب به دست می‌آورد. متن اصلي گزارشي كه محقق سوري آن را يافته به زبان لاتين است كه شخصي به نام يوليوس آن را نوشته است و در اين گزارش مفصل به حوادث بعد از واقعه كربلا مي‌پردازد. نويسنده گزارش محافظ يا خادم مخصوص عالي‌جناب جالوت، نماينده وقت امپراتور روم بوده است. در بخشي از گزارش، حوادث مربوط به دربار بني‌اميه و شهر شام در سال 61 هجري قمري مطابق 682 ميلادي، بيان شده است. اگر خواننده تا انتها با داستان همراه شود متوجه می‌شود که داستان به صورتي معما‌گونه پیش می‌رود؛ اين رمان به موضوع جابه‌جايي سفيران روم در شام مي‌پردازد و اطلاعات پراكنده‌اي كه در منابع تاريخي وجود دارد در آن جمع شده است و نويسنده با استفاده از شخصيت روايت‌گر شمّاس سعي كرده آنها را همانند نخ تسبيح به يكديگر متصل كند نويسنده بارها درباره اين کتاب تأكيد كرده است که «شمّاس شامی» رمان است نه تاریخ.
تشنه‌لبان/ نوشته حميد گروگان/ انتشارات كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان/ 320 صفحه
کتاب حاضر در واقع از کتاب‌های «مقتل» ويژه نوجوانان و مخاطبان عمومي به‌شمار می‌رود و در آن، وقایع کربلا و حماسه‌آفرینان عاشورا با ذکر نام و شیوه شهادت و شرح مطالب بیان شده است. همچنین شعرهایی متناسب با هر مطلب از شاعران مختلف نظير حافظ انتخاب شده است. قالب، تصویرگری و جنس کاغذ کتاب، این مجموعه را از کتاب‌های موجود در اين زمينه متمایز ساخته است؛ تصويرگري و صفحه‌آرايي چشمگير اين كتاب منحصر به فرد، به گونه‌اي است كه نمونه‌اي زيبا و به ياد ماندني از هنر گرافيك و تصويرسازي را به نمايش گذاشته است. تصويرگري كتاب تشنه‌لبان را هاجر سليمي‌نمين و طراحي گرافيكي آن را كوروش پارسانژاد بر عهده داشته‌اند.
نويسنده با رجوع به معتبرترين منابع تاريخي عاشورا، حوادث اين روز بزرگ را آنچنان با دقت و جز به جز روايت كرده كه خواننده خود را در گرماگرم نبرد اصحاب سالار شهيدان عليه‌السلام با سپاه كفر مي‌يابد و از مشاهده دلاوري‌هاي شهيدان كربلا به وجد آمده و بر مصيبت وارد شده به خاندان گرامي پيامبرصلي‌الله عليه و آله اشك مي‌ريزد. مقتل بلند عاشورايي تشنه‌لبان پاسخي به نياز جامعه، به ويژه نوجوانان براي خواندن يک اثر مناسب مذهبي است. در نگارش این کتاب، بیش از 30 منبع استفاده شده است و تا‌جايي‌كه به منابع و مآخذ دسترسي داشته‌اند، تلاش شده به معرفي آن گروه از اصحاب عاشورا پرداخته شود كه از آنان، يافته‌هايي روشن، مستند و تقريباً خالي از ابهام در دست است. در انتهاي كتاب نيز نسب‌نامه امام حسين عليه السلام ذكر شده است.
10 قصه عاشورايي براي بچه‌ها/ نوشته فريبا كلهر/ انتشارات قدياني/ 127 صفحه
در این کتاب ده شخصیت تأثیرگذار در واقعه عاشورا، به عنوان محور این قصه‌ها انتخاب شده و برای مخاطبان کودک در گروه سنی «ج» با زبان ساده و ملموس و تصويرگري جذاب روايت شده است. در این قصه‌ها هیچ‌کدام از شخصیت‌ها نام حقيقي ندارند؛ هر شخصیت به صفتی معروف است که با همان صفت معرفی می‌شود. براي نمونه در اين داستان‌ها منظور از مرد آزاد، امام حسين عليه‌السلام و منظور از مرد پارسا، امام سجاد عليه‌اسلام است. اين فرم روایت داستان‌ها برای مخاطب کودک و نوجوان بدیع و جذاب است. اين كتاب برگزيده پانزدهمين جشنواره كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان است.
«مسلم»، «حبيب»، «حر»، «زهير»، «حضرت قاسم عليه‌السلام »، «حضرت علي‌اصغر عليه‌السلام »، «حضرت علي‌اكبر عليه‌السلام »، «حضرت زينب سلام الله عليها»، «حضرت ابوالفضل عليه‌السلام » و «حضرت علي بن الحسين عليه‌السلام » قهرماناني هستند كه قصة آنان در اين كتاب به زباني زيبا و كودك‌پسند روايت شده است. در بخش پاياني هر داستان خلاصه‌اي از قصه با عنوان «قصه‌اي كه خواندي...» آمده كه به‌گونه‌اي مكمل داستان است.
ضیافت بلا: مقامات سلوکی در زیارت عاشورا/ نوشته سید محمدمهدی میرباقری/ انتشارات تمدن نوین/233 صفحه
کتاب«ضیافت بلا» در دو فصل با عنوان‌های «سیر و سلوک متعارف» و«مقالات سلوکی از زیارت عاشورا» تنظیم شده و مباحثی مانند «عزم و تصمیم انتخاب معبود»، «محاسبه»، «توبه» و «رجوع الی‌الله»، «سلام به ولی خدا» و «علت عقب ماندن افراد مختلف از قافله عاشورا» را بررسی کرده است.
اثر حاضر، تنظیم متن سخنرانی حجت‌الاسلام محمدمهدی میرباقری درباره مقایسه ارکان و مراحل سیر و سلوک متعارف و سیر و سلوک با بلای معصومین(ع) است که در سال 1377 ارائه شد.
به نظر نویسنده کتاب «هدف از خلقت چیزی جز قرب و لقاء حضرت حق نیست، لذا شناخت راه وصول به این هدف بزرگ برای رسیدن به آن بسیار مهم و ضرورری است و برای رسیدن به این راه دو نوع مسیر پیش‌بینی و پیشنهاد شده است، راه نخست، راه بزرگان و علمای اخلاق و برخی کتاب‌های معرفت به استناد آیات و روایت است و راه دوم سلوک با شفاعت اولیای خدا و بلای آن‌هاست. اگر راه نخست را همچون عبادت در ایام عادی سال فرض کنیم، راه دوم به منزله شب قدر است و راهی کوتاه‌تر برای رسیدن به لقای پروردگار است، که دعاهایی مانند زیارت عاشورا این راه را هموارتر می‌کنند.»
این کتاب، تلاش دارد با نگاهی جدید به زیارت عاشورا، این دعا را راهی برای رسیدن به سلوک الی‌الله و نزدیک شدن به امامان معصوم(ع) معرفی کند.
جامه‌دران/ سروده سعيد بيابانكي/ انتشارات فصل پنجم/ 77 صفحه
این کتاب شامل ۳5 قطعه از اشعار سعيد بیابانکی است که بیشتر آنها در قالب غزل است، اما ۲ مثنوی و ۳ چهارپاره نیز در میان آنها وجود دارد. اشعار سعید بیابانکی با موضوعات مذهبی از جمله انتظار، مدح و منقبت معصومین (عليهم‌السلام) كه پیش از این به صورت پراکنده در کتاب‌های «نیمی از خورشید»، «نه ترنجی نه اناری»، «سنگچین» و نیز در مطبوعات و دنیای مجازی منتشر شده بوده، در کتاب «جامه‌دران» گردآوري شده است. از عناوین این مجموعه شعر، می‌توان به «درنگ»، «علی»، «خوشه پروین»، «دو بیت اشک»، «زیارت»، «کوه»، «اسب‌های بی‌رکاب»، «نیمی از خورشید»، «عصر عاشورا»، «سپیدار»، «مشرق فردا»، «ای گنج نوشدارو» و... اشاره کرد.
قطعه‌اي از اشعار این مجموعه با عنوان «عصر عاشورا»:
لبانمان همه خشک‌اند و چشم‌ها چه ترند/ درون سینه من شعرها چه شعله‌ورند/ نیامد آن سبویی عطش بنوشدمان/ هزار سال‌ها گذشته است و چشم‌ها به درند/ چه رفته بر سر آن دست‌های آب‌آور/ که خیمه‌های عطش سوز تشنه خبرند/ کجایی‌اند مگر این سران سرگردان؟/ كه از تمام شهیدان روزگار سرند...
سلوک عاشورایی (دوره ده‌جلدی)/ نوشته حاج آقا مجتبی تهرانی/ مؤسسة فرهنگی و پژوهشی مصابیح‌الهدی
عالم عامل رباني و مرجع بزرگوار، حضرت آيت‌الله حاج آقا مجتبي تهراني در ايام محرم و صفر دهه نود، در جلسات اخلاق و معارف اسلامي خود به بررسي ابعاد گوناگون حركت و قيام امام حسين(عليه‌السلام) پرداخته‌اند كه متن اين مباحث با عنوان «سلوك عاشورايي» منتشر شده است. مهم‌ترين ويژگي بي‌نظير اين مجموعه اين است كه به بهترين روش نشان مي‌دهد كه چگونه امام حسين(عليه‌السلام) با نهضت خود دين جدشان را زنده نگه‌داشته‌اند. منازل دهگانة این مجموعه عبارت‌اند از: تعاون و همیاری؛ امر به معروف و نهی از منکر؛ هجرت و مهاجرت؛ دین و دین‌داری؛ استقامت و پایداری؛ حق و باطل؛ عزّت و ذلّت؛ غیرت دینی؛ بینش و نگرش؛ شرح خطبه منا.
در فرازي از جلد اول حاج آقا مجتبی مي‌گويد: «یک وقت است که در دریا افتاده‌ای و خودت به چیزی متمسک می‌شوی و بیرون می‌آیی، اما یک وقت است که کسی دستت را می‌گیرد و بیرون می‌کشد، این قایق نجات است... یعنی نمی‌گوید دستت را به من بده بلکه خودش دست غریق را می‌گیرد و از ورطه هلاکت بیرون می‌کشد و حسين(عليه‌السلام) كشتي نجات است.
گزارشي مستند از حوادث بعد از كربلا/ نوشته محمد محمديان/ انتشارات امير كبير/160 صفحه
در این کتاب حوادث بعد از شهادت امام حسین (عليه‌السلام) تا ورود کاروان اسیران به کوفه و سپس شام و بازگشت آنها به کربلا و پس از آن به مدینه در چهل بخش روایت می‌شود. سعى و تلاش در اين مجموعه بر اين بوده است كه مطالب ارائه شده مستند به كلام معصومين(عليهم‌السلام) و يا افراد موثق و مورد اعتماد باشد و از كتاب‌هاى تاريخى معتبر كه نزد اهل فن پذيرفته هستند، استفاده شود و در عين‌حال از نقل مطالبى كه با محكمات و اصول اساسى مكتب اهل بيت(عليهم‌السلام) منافات دارد، اجتناب شده است. نگاه اصلى در اين كتاب نگاه اثباتى بوده است، بدين معنا كه تلاش شده، نقلهاى معتبر و مستند از حادثه عاشورا كه در ميان آثار روايى و تاريخى ما وجود دارد ارائه شود، اما نگاه سلبى و بيان موارد غلط و غير‌واقعى و دست گذاشتن بر موارد تحريف شده در آن نيامده است. اهتمام ويژه نويسنده بر استفاده از صحيح‌ترين و قطعي‌ترين و بي‌خدشه‌ترين نقل‌ها و روايات تاريخي مهم‌ترين وجه تمايز كتاب با آثار مشابه است.
با کاروان حسینی (دوره دو جلدی)/ نوشته علی شاوی - محمد جعفر طبسی - عبدالحسین بینش/ انتشارات زمزم هدایت
نویسندگان اين اثر ارزشمند، در این پیجویی تاریخی، درباره دوران امامت امام حسین(علیه‌السلام) و پس از آن تا هنگام بازگشت کاروان حسینی به مدینه به رهبری امام سجاد(علیه‌السلام) مطالعهای تحلیلی و انتقادی انجام داده و کوشیدهاند تا جنبههای ناشناخته و پنهان و نیز نكات ارزشمندی که تاکنون، چنان‌که باید، به آن پرداخته نشده و نیز حقایقی که در پس پردههای دروغ پنهان مانده و یا دروغهایی که لباس حقیقت پوشیدهاند را آشکار سازند و براي تحقق اين مهم نگاهي تحليلي و در نوع خود بديع، كم‌نظير، عميق و مستند به تاريخ اسلام دارند، تحليلي كه از زمان شكل‌گيري جبهه نفاق در مكه همزمان با دعوت علني رسول مكرم(صلي‌الله‌عليه)، تا زمان ظهور منتقم خون حسين(علیه‌السلام) را در نظر دارد.
فراموشان؛ داستاني از واقعه كربلا/ نوشته داوود غفارزادگان/ انتشارات قدياني/ 96 صفحه
کتاب «فراموشان» در بردارنده شش روایت با عناوینی نظیر «روایت همسر زهیر بن قین»، «روایت یکی از سربازان حر بن یزید ریاحی»، «روایت غلام عبیدالله بن زیاد» و... است. اگرچه روایت كتاب سرانجام همان حادثة عظیم كربلا را بازنمایی می‌کند و همه آنها از همان واقعه کربلا سخن می‌گویند، ولی از زاویه و نظر خود و نه همچون مقاتل از زبان یک راوی دانای کل. این رویکرد، علاوه بر جان‌بخشي به شخصیت‌های فراموش‌شده تاریخ، به معنای نگاه به واقعه عاشورا از زاویه‌ای تاکنون دیده نشده است. جزئیات و ظرایفی از آن نقل شده که تاکنون برای مخاطب نوجوان ناشناس بوده است؛ بدین‌ترتیب، نویسنده توانسته به عنوان فرعی کتاب خود یعنی «داستانی از واقعه کربلا» دست یابد؛ بدین معنا که هم از عناصر روایی داستان بهره جوید و هم واقعه کربلا را بیان کند. اين نقل‌هاي متفاوت از زبان اشخاص مختلف با نسبت‌هاي متفاوت با شهداي كربلا احساساتي متفاوت را به خواننده منتقل مي‌كنند كه كمتر در مقتل‌خواني‌هاي مرسوم با آن مواجه شده و اين از مهم‌ترين ويژگي‌هاي اين كتاب است.
حماسه و عرفان/ نوشته آیت‌الله جوادی آملی/ مرکز نشر اسراء/ 421 صفحه
در اين كتاب، اصول و بنیان‌هایی از دو فضیلت انسانی «حماسه» و «عرفان»، شناسایی شده تا با تبیین جایگاه هر یک، زنگارهای باطلی که موجب دور نگهداشتن یکی از دیگری است زدوده شود چرا که اتحاد و ائتلاف این دو، مکمل یکدیگر است و معرفتی که با حماسه و خروش ضد مظاهر طاغوت و دشمنان راه حق همراه نباشد هرگز راه به جایی نخواهد برد. همچنان‌که حماسه و دشمن‌ستیزی بدون معرفت و شناخت نیز نه تنها نمی‌تواند سلحشور میدان رزم را به اوج قله سعادت رهنمون باشد بلکه به گواه تاريخ، چه‌بسا وی را به حضیض شقاوت نیز سوق دهد.
این کتاب در سه بخش سامان یافته است كه بخش نخستين آن هماهنگی آیین اسلام با فطرت نام دارد، در بخش دوم با عنوان فضیلت حماسه و عرفان، به موضوعاتی مانند معنای حماسه، معنای عرفان، فرق عارف با دیگران در عبادات، جمع بین حماسه و عرفان و... مي‌پردازد و سرّ هماهنگی عرفان و حماسه را بيان مي‌دارد.
بخش پاياني کتاب با عنوان عارفان حماسه‌ساز و حماسه‌سازان عارف، شامل پنج فصل است كه عبارت‌اند از: امیر عارفان و سرآمد حماسه‌سازان؛ سید مظلومان و پیشاهنگ شهیدان؛ مظاهر عرفان در حادثة عاشورا؛ جلوه‌های حماسی عاشورا؛ سید ساجدان و زینت عابدان.
حسين بن علي(عليه‌السلام)، امام شهدا/ نوشته مرضيه محمدزاده/ انتشارات مجتمع فرهنگي عاشورا/ 856 صفحه
اين كتاب داراي چهار فصل است كه در هريك، به زندگاني و نهضت امام حسين(عليه‌السلام) در ادوار تولد تا امامت، امامت تا شهادت و پس از شهادت ايشان اشاره شده است و در‌نهايت در فصل چهارم به تبيين مواريث علمي و احاديث و روايات رسيده از امام(عليه‌السلام) پرداخته است. مطالب و درون‌مايه كتاب مستند و با بهره‌گيري از منابع اصيل و درجه اول و همچنين منابع دوران معاصر در حوزه زندگاني و نهضت حسيني نگاشته شده است. نثر كتاب روان، رسا و امروزين است و نكات آموزنده و تحليلي در كنار روايات تاريخي آمده است. همچنين زندگي و شخصيت امام حسين(عليه‌السلام) و فلسفه قيام و پيام عاشورا و شهادت ايشان و نتايج آن بررسي شده است و در اين رهگذر، اوضاع سياسي، اجتماعي، اقتصادي و نظامي جامعه اسلامي در اين دوران را تحليل و ارزيابي كرده‌اند تا نشان دهند كه جامعه اسلامي دورمانده از تربيت حقيقي اسلامي بعد از رحلت نبي اكرم(صلي‌الله عليه و آله) چه مسائل و مصائبي را براي ميراث ارزشمند آن حضرت يعني دين و آل‌طاهرش(عليه‌السلام) ايجاد كرد.
شهيدان جاويد و دوزخيان جاويد/ نوشته مرضيه محمدزاده/ انتشارات بصيرت/ 373 صفحه
بخش شهيدان جاويد:
اين كتاب به بررسی شخصیت و نسب‌شناسی افرادی پرداخته که در قیام کربلا و راه ياري امام حسین(عليه‌السلام) به شهادت رسيدند. نويسنده اثر براي دستيابي به حقايق در اين‌خصوص، به نقد علمي و تحقيق و پژوهش گسترده تاريخي و بررسي تطبيقي منابع مختلف و دست اول پرداخته و سعي كرده به سؤالاتي از‌اين‌دست دربارة ياران وفادار امام حسین(عليه‌السلام) پاسخ دهد: ياران امام(عليه‌السلام) چه كساني بودند و تعداد آنها چند نفر بوده است؟ تبار، قبيله و زادگاهشان كجا بوده است؟ چه ويژگي‌ها و خصوصياتي داشتند و چگونه انتخاب شدند؟ در چه زماني به امام(عليه‌السلام) پيوستند و در نهضت شكوهمند امام(عليه‌السلام) چه جايگاهي داشتند؟ نحوه و زمان شهادت آنان چگونه بود؟ پاسخ به اين پرسش‌ها از ديرباز تاكنون دغدغه محققان و تاريخ‌نويسان و عموم علاقه‌مندان به امام حسين(عليه‌السلام) بوده است.
بخش دوزخيان جاويد:
معرفي جبهه باطل در واقعة عاشورا، براي به دست آوردن تحليل جامعي از واقعه عاشورا و عبرت‌آموزي از سرنوشت ايشان ضروري است. در این پژوهش به ویژگی‌های قاتلان امام حسین(عليه‌السلام) از نظر تبار، قبیله، زادگاه، عاقبتشان و از همه مهم‌تر دلايلي كه باعث شد تا در جبهه باطل عليه حق چنين حضوري فعّال و محوري را داشته باشند پرداخته شده. كتاب در دوازده بخش نظام يافته كه عبارتند از: زندگي و سرانجام بني‌اميه (ابوسفيان، معاويه و يزيد)؛ والي كوفه، عبيدالله بن زياد؛ امير سپاه كوفه، عمربن سعد؛ فرماندهان سپاه اموي نظير شبث‌بن ربعي، شمربن ذي‌الجوشن و...؛ فرماندهان طوايف و قبايل؛ قاتلان اصحاب و خاندان امام حسين (عليه السلام)؛ قاتلان امام حسين (عليه السلام)؛ كساني كه در صحنه كربلا به‌طور مستقيم با آن حضرت جنگيدند و يا ضربه‌اي وارد ساختند، اسبي بر پيكر امام تازاندند، يا دست به غارت خيمه‌ها زدند و حاملين سرهاي شهدا.