به گزارش مفدا، نخستین کارگروه تخصصی کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی دانشجویان دانشگاه‌های علوم پزشکی، سه‌شنبه ۲۶شهریورماه با حضور دکتر سیما سادات لاری معاون فرهنگی و دانشجویی وزارت بهداشت‏‏، رحمان‌خدابنده‌لو مدیر کل دانشجویی وزارت بهداشت‏، دکتر افسانه صادقی رییس اداره مشاوره و سلامت‌روان دانشجویان وزارت بهداشت و جمعی از صاحب‌نظران و معاونان فرهنگی و دانشجویی دانشگاه‌های علوم پزشکی برگزار شد.

در ابتدای این نشست صادقی رییس اداره مشاوره و سلامت‌روان دانشجویان وزارت بهداشت با تأکید بر این که موضوع این نشست «آسیب‌های اجتماعی و روانی در فضای دانشگاه‌های علوم پزشکی و راه‌کارهای برون رفت است»، خاطر نشان کرد: آسیب‌های اجتماعی موضوعی هم‌گیر است که مردم از هر قشری در تمام دنیا با این دسته از آسیب‌ها سر و کار دارند و ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست.

وی ابراز داشت: آسیب‌های اجتماعی و روانی مسائل و پدیده‌های واقعی،‌ متغیر و گوناگونی هستند که قابل کنترل و پیشگیری هستند و می‌توان با مراقبت از دچار شدن به این آسیب‌ها جلوگیری کرد.

صادقی تاکید کرد: در حقیقت مخاطبین معاونت‌های فرهنگی و دانشجویی در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور؛ جمعیت دانشجویی متشکل از گروه ۱۸ سال به بالا  هستند که این گروه به تبع رشد و تحول ذاتی خود، خواه و ناخواه دچار برخی مشکلات هویتی در این دوران می‌شوند و در عین حال با مشکلاتی مانند ناامیدی، نگرانی از آینده شغلی، افسردگی، آسیب‌هایی ‌چون شکست‌های عاطفی، مصرف مواد الکلی، مصرف داروها، رفتارهای خود آسیب رسان و ... روبه رو می‌شوند.

رییس اداره مشاوره و سلامت‌روان دانشجویان وزارت بهداشت با بیان این نکته که دفتر مشاوره وزارت بهداشت و ادارات تابعه به عنوان تنها متولی تامین و حفظ سلامت‌روان دانشجویان دانشگاه‌های علوم پزشکی در حال فعالیت هستند، ابراز داشت: اسناد بالادستی ما را موظف کرده تا در مورد سلامت روان دانشجویان به صورت ویژه ورود کنیم. در حقیقت شورای اجتماعی وزارت کشور بر اساس طرح تقسیم کار ملی که به تمام دستگاه‌ها ابلاغ کرده است، از این دستگاه‌ها خواسته است که در بحث آسیب‌های اجتماعی با توجه به وظیفه ذاتی خود فعالیت و ورود کنند.

صادقی ادامه داد:  بر همین اساس نشست و جلساتی برای ورود به برخی موضوعات به صورت ویژه با دستگاه‌هایی که در این مسیر با ما همکاری می‌کنند گذاشته شده است.

صادقی یکی از موضوعات مهم را کاهش شکست‌های عاطفی در جمعیت دانشجویی و محیط‌های دانشگاهی دانست و بیان داشت: از دیگر موضوعات مهم می‌توان به کاهش مصرف الکل و دخانیات، ارتقای هدفمند ارتباط میان دانشجویان در فضای دانشگاهی با هدف تسهیل در امر ازدواج، افزایش پایگاه‌های دانش بنیان و ایجاد فضای فرهنگی و هنری در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی اشاره کرد که به جز موضوع افرایش پایگاه‌های دانش بنیان دیگر موارد بر عهده معاونت‌های فرهنگی و دانشجویی و ادارات مشاوره دانشجویی است.

وی خاطر نشان کرد: بر اساس این تقسیم کار بنا شده است در سال‌های اول و دوم ۱۰ دانشگاه پر خطر را در نظر گرفته و به آموزش و کنترل مسائل عنوان شده در این دانشگاه‌ها پرداخته شود. در ادامه اختصاص دادن دو واحد درسی با موضوع آسیب‌های اجتماعی در واحدهای درسی دانشجویان نیز دارای اهمیت است که در این خصوص، حضور معاونت آموزشی جهت تعریف این دو واحد درسی در برنامه‌های آموزشی مطرح است.

صادقی یادآور شد: با توجه به این ابلاغیه که به وزارت بهداشت و علوم  داده شده است ما وظیفه داریم در خصوص آسیب‌های اجتماعی قدم‌هایی را برداریم و بر همین اساس جلساتی را با حضور تمام دستگاه‌های عنوان شده گذاشته و نظام مراقبت‌های جامع را طراحی کرده‌ایم و در حال تلاش و تبادل اطلاعات با قسمت‌های مربوطه در این راستا در وزارت بهداشت هستیم.

رییس اداره مشاوره و سلامت روان دانشجویان وزارت بهداشت،‌ گفت: برای فهم درصد میزان آسیب‌های اجتماعی در فضای دانشگاهی و تبیین وضعیت موجود آسیب‌های اجتماعی و روانی حوزه سلامت در میان دانشجویان سه طرح را به صورت کشوری در وزارت بهداشت اجرا کرده‌ایم که یکی از این طرح‌های موفق طرح «سیمای زندگی» است. «شیوع شناسی مصرف مواد و بررسی ریس فاکتورهای مصرف مواد در جمعیت دانشجویی» و «پایلوت ابزار غربالگری سلامت روان» که بعد روانی و مصرف مواد را در ابزار جدید می‌سنجد نیز از دیگر طرح‌های انجام شده است.

 وی به تببین وضعیت آسیب‌های اجتماعی و روانی بر اساس گزارش‌های ثبت شده در سامانه فرابر وزارت بهداشت اشاره کرد و گفت: در واقع یکی از کانال‌هایی که به ما کمک می‌کند آسیب‌های اجتماعی در فضای دانشگاه‌های علوم پزشکی را رصد کنیم مراجعه دانشجویانی است که به دفاتر مشاوره مراجعه می‌کنند.

صادقی به تقویت و حمایت برنامه‌های ارتقای سلامت‌روانی و اجتماعی دانشجویان و گسترش مراکز خدمات مشاوره در دانشگاه‌های علوم پزشکی اشاره کرد و افزود: باید در تمام پردیس‌های دانشگاهی، ستاد مرکزی، دانشکده‌ها و خوابگاه‌ها بر اساس بخش نامه‌های داده شده، دفتر مشاوره مستقر باشد‎ تا در هر جا دانشجو حضور دارد دفاتر مشاوره برای تقاضای دانشجویان برپا باشد تا در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و روانی امکان رسیدگی سریعتر وجود داشته باشد.

رییس اداره مشاوره و سلامت‌روان دانشجویان وزارت بهداشت، خاطر نشان کرد: «مداخله در رفتارهای خود آسیب‌رسان»، «ارائه خدمات مددکاری برای دانشجویان مراجعه کننده و پیگیری دانشجویان آسیب‌پذیر و در معرض آسیب»، «استفاده از پتانسیل دانشجویان در طرح همتایاران سلامت‌روان» و «برگزاری دوره‌های آموزشی در حوزه ۱۰ مهارت‌زندگی» از دیگر تلاش‌های صورت گرفته در این حوزه است.

وی به ارائه خدمات به دانشجویان در معرض افت تحصیلی اشاره کرد و گفت: خط مشاوره تلفنی در حال حاضر در ۳۵ دانشگاه علوم پزشکی فعال است و امید داریم دیگر دانشگاه‌های ما نیز این خط را برای دریافت مشکلات دانشجویان راه اندازی و فعال کنند. این کار بسیار تاثیر گذار است زیرا تحقیقات نشان داده است اگر در سه دقیقه اول بروز رفتار خود آسیب‌رسان بتوان با دانشجو صحبت کرد می‌توان وی را از انجام رفتار پر خطر دور و منصرف کرد.

صادقی آسیب‌های اجتماعی را شامل حاشیه نشینی، فقر، بی‌کاری، زنان بی سرپرست، کودکان کار و ..  دانست و ابراز داشت: موضوعاتی که در این حوزه به جمعیت دانشگاهی نزدیک‌تر است شامل اعتیاد، رفتارهای خود آسیب‌رسان، شکست‌های عاطفی و تا حدودی بحث طلاق است.

در ادامه این جلسه دکتر عفت محمدامینی؛ مددکار اجتماعی و مدرس دانشگاه به موضوعات مهم حوزه سلامت‌روان دانشجویان اشاره کرد و گفت: مسائل دانشجویان در یک دسته بندی کلی مسائل «روانشناختی»، «تحصیلی»، «سوء مصرف مواد» و «مسائل عاطفی» است.

وی ادامه داد: اگر بخواهیم بدانیم چه کار خاصی در حوزه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی در دانشگاه‌ها و محیط‌های خوابگاهی می‌توانیم انجام دهیم باید به بحث «شناسایی» اشاره کرد زیرا در ابتدا باید شناسایی در دانشگاه از طریق اطلاعات به دست آید. در این مسیر حضور موثر مددکار اجتماعی در خوابگاه‌ها و محیط‌های دانشگاهی تاثیر بسیار زیادی دارد زیرا از طریق این حضور فعال می‌توان نشانه‌های اولیه مشکلات رفتاری و روانشناختی را رصد و اطلاعات لازم را در اختیار دانشجو قرار داد و خدمات را به محیط زندگی دانشجو برد.

این مددکار اجتماعی با بیان این که همیاران سلامت در بعد آموزشی حضور بسیار پر اهمیتی دارند، به اهمیت مسائل تفریحی در میان دانشجویان پرداخت و این فضا را امکانی برای آموزش‌های مهارت‌های زندگی و همچنین شناسایی دانشجویان مشکل دار دانست.

در ادامه این جلسه معاونان فرهنگی و دانشجویی دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی به مدت دو ساعت به بیان نظرات و پیشنهاد موضوعاتی که به حوزه مشاوره و سلامت‌روان در فضای دانشگاهی کمک می‌کند، پرداختند.

از مهمترین موضوعات عنوان شده در این قسمت از نشست می‌توان به « توجه ویژه به بیانیه گام دوم مقام معظم رهبری، توجه به سرمایه نیروی انسانی معاونت‌های فرهنگی و دانشجویی، کمبود بودجه فرهنگی و دانشجویی دانشگاه‌های علوم پزشکی که منجر به کاهش بودجه اختصاص یافته به حوزه سلامت‌روان دانشجویان می‌شود، همراهی معاونت توسعه در هر دانشگاه با معاونت فرهنگی و دانشجویی در حوزه استخدام نیروی انسانی متخصص در حوره سلامت‌روان، دیده شدن مباحث مربوط به سلامت‌روان در برنامه‌های آموزشی دانشجویان علوم پزشکی جهت توانمندسازی اجتماعی و روانی، حمایت از اجرای پروتکل‌های دانشجویان آسیب پذیر، آموزش مهارت ارتباطی به دانشجویان، ارتقای فضای ورزشی و تفریحی برای دانشجویان، ساخت خوابگاه‌های دانشجویی مناسب شأن دانشجویان، ایجاد تیم تخصصی جهت کاهش  آسیب‌های اجتماعی و روانی دانشجویان در فضای دانشگاهی، تقویت زیر ساخت‌های حوزه‌های مشاوره در دانشگاه‌ها» اشاره کرد.

در قسمت پایانی این نشست دکتر سیماسادات لاری معاون فرهنگی و دانشجویی وزارت بهداشت حوزه فرهنگی و دانشجویی را مجموعه‌ای با مسؤولیت‌های خطیر توصیف کرد که نیازمند تلاش شبانه‌روزی است. 

وی افزود: موضوع آسیب‌های اجتماعی از گذشته در فضای دانشگاهی کشور مطرح بوده است و این موضوعات با توجه به گسترش فضای مجازی و افزایش میزان مراجعه نسل جوان به این فضا، در دانشگاه‌ها در حال رشد است و این تحولات ما را به عنوان متولیان فرهنگی دانشگاه نگران می‌کند. از طرفی فضای مجازی فرصتی است تا جوانانی که در دانشگاه‌ها در دسترس ما هستند را به نوعی مراقبت و هدایت کرده از آنها در برابر تهدیدها و معضلات اجتماعی محافظت کنیم.

معاون وزیر بهداشت خاطرنشان کرد: متأسفانه برخی از دانشجویان قبل از زمانی که وارد دانشگاه‌ شوند، دچار آسیب‌های اجتماعی هستند و تجربه‌های تلخی را در این خصوص داشته‌اند و ما باید تلاش بیشتری کنیم تا این دسته از دانشجویان را شناسایی کرده و مداخلات روان‌درمانی لازم را انجام داده و بتوانیم اوضاع روانی آنها را در فضای دانشگاه بهبود دهیم. نسلی که ما با آن سر و کار داریم نسل متفاوتی است به نحوی که تلاش دارد بیشترین بهره را از زندگی خود ببرد بر این اساس زبان صحبت و تعامل با این نسل از دانشجویان متفاوت است به نحوی که اگر این دسته از دانشجویان ایمان بیاورند رفتاری برایشان ضرر دارد ممکن است این رفتار را کنار بگذارد.

معاون وزیر بهداشت افزود: باید زبان و ادبیات صحبت با این نسل را فرا گرفت و علمی و منطقی با آنها سخن گفت. باید تلاش کنیم با کمک کارشناسان و صاحب‌نظران در خصوص خطراتی که ممکن است در دوران دانشجویی آنها را تهدید کند صحبت و آگاهی‌بخشی کنیم زیرا بسیاری از دانشجویان نمی‌دانند چه خطراتی پیش روی آن‌ها قرار دارد و زمانی متوجه می‌شوند که شاید دچار لطمات روحی و روانی شده باشند.

معاون فرهنگی و دانشجویی وزارت بهداشت در بخش دیگری از سخنان خود به موضوع اعتبارات مالی که یکی از معضلات پیش‌روی است اشاره کرد و گفت: از هم‌اکنون رایزنی‌های لازم برای جداسازی بودجه فرهنگی و دانشجویی از ردیف بودجه آموزش را آغاز کرده‌ایم و در تلاشیم تا با کمک گرفتن از تجارب همکاران وزارت علوم و دیگر نهادها و دستگاه‌ها، منابع مالی دیگری را خارج از بودجه فعلی که بسیار هم اندک است، جذب حوزه  فرهنگی و دانشجویی کنیم. البته دکتر نمکی وزیر محترم بهداشت به ما قول مساعد جهت جداسازی بودجه فرهنگی و دانشجویی داده‌اند و ما نیز به جد پیگیر تحقق این موضوع در بودجه سال آینده هستیم چرا که این اتفاق بخشی از مشکلات ما را در حوزه منابع مالی مرتفع می‌کند.

معاون وزیر بهداشت در پایان سخنان خود به موضوع اصلاح چارت‌های سازمانی متناسب با نیازهای امروز معاونت‌های فرهنگی و دانشجویی اشاره کرد و گفت: در حال رایزنی با معاونت توسعه و مجموعه تحول اداری جهت اصلاح چارت‌های سازمانی هستیم و دکتر حسینی مشاور جدید بنده مأموریت پیگیری این موضوع را بر عهده گرفته‌اند اما به هر حال به دلیل اهمیتی که این موضوع دارد لازم است تیمی برای پیگیری و به نتیجه رساندن آن ایجاد شود و از شما معاونان محترم فرهنگی و دانشجویی تقاضا دارم به ما کمک کنید تا با هم‌فکری و تشکیل تیمی منسجم، موضوعات «اصلاح ساختاری و تشکیلاتی» و «جداسازی ردیف بودجه و جذب منابع جدید مالی» را پیگیری کنیم.