به گزارش مفدا خراسان شمالی به نقل از خبرگزاری علم و فناوری؛ پیش‌بینی می‌شود که جمعیت جهان تا سال 2050 به 9.7 میلیارد نفر می‌رسد. چه راهی برای تهیه غذا برای این جمعیت زیاد وجود دارد؟ آیا زمین‌های کشاورزی برای تولید غذا در سی سال آینده کافی هستند؟ فناوری چگونه بشر را از سد محدودیت‌های تولید غذا برای این جمعیت انبوه عبور می‌دهد؟

مدتی است که گرسنگی یکی از دغدغه‌های ذهنی رهبران(کشورهای مختلف) بوده است، همانطور که توسط بیانیه جهانی حقوق بشر در سال 1948 اذعان شده است که می‌گوید «هر شخصی این حق را دارد که در حد استاندارد زندگی کند و این برابر است با بهداشت و سلامت و رفاه خود فرد و خانواده‌اش، شامل غذا و...» در سال 1996 در اجلاس جهانی سران در رابطه با غذا، در رم در ایتالیا، نمایندگان 186 کشور دوباره تأکید کردند که دسترسی به غذای کافی، سالم و مغذی به عنوان حق اصلی هر فرد در جهان می‌باشد. هدف آن‌ها اینگونه تعیین شد که تعداد گرسنگان جهان تا سال 2015 به نصف تعداد کاهش داده شود. متاسفانه نه تنها کاهش در عدم ایمنی غذایی دیده نشد، بلکه از زمان اجلاس جهانی سران در رابطه با غذا در سال 1996، در برخی نواحی افزایش هم یافته است.

دسترسی به مقدار کافی مواد غذایی و سلامت تغذیه‌ای از محورهای اساسی توسعه است و زیربنای پرورش نسل‌های آتی کشور محسوب می‌شود. نقش تغذیه در سلامت، افزایش کارآیی و ارتباط آن با توسعه اقتصادی، طی تحقیقات گسترده در سطح جهانی به ویژه در طی دو دهه اخیر با مبانی علمی و شواهد تجربی مورد تایید است.

«امنیت غذایی» به معنی دسترسی همه آحاد جامعه در همه زمان‌ها به غذای «کافی» و« سالم» است. برای تامین غذای جمعیت جهان در سال 2050 باید تولید مواد غذایی تا پنجاه درصد افزایش پیدا کند. در حال حاضر مهم‌ترین عواملی که امنیت غذایی را در جهان تهدید می‌کنند، عبارت‌اند از: تغییر شرایط اقلیمی، کمبود زمین‌های کشاورزی، پرمصرف بودن آب در بخش کشاورزی.

امنیت غذایی در اجلاس جهانی غذا در سال 1996 به صورت این جمله تعریف شده که «همه مردم در همه زمان‌ها، از لحاظ فیزیکی و اقتصادی به مواد غذایی کافی، سالم، و مغذی دسترسی داشته باشند تا نیازهای تغذیه‌ای آن‌ها تامین شود و برای یک زندگی سالم و فعال بتوانند اولویت غذایی داشته باشند».

تصویر زیر نشان دهنده وضعیت امنیت غذایی در جهان است:

جدول زیر بدون تقدم و تاخر نشان دهنده بدترین کشورهای جهان در مقوله امنیت غذایی است:

قدرت جذب بهتر مواد معدنی با مهندسی ژنتیک

بشر همواره با استفاده از دانش و فناوری از سد محدودیت‌های طبیعی گذشته است. چالش پیش روی او در تولید غذا نیز جز با تکیه بر فناوری امکان‌پذیر نخواهد بود. بکارگیری مهندسی ژنتیک در کشاورزی و تولید گیاهان تراریخته، یکی از راهکارهایی است که برای تامین غذای سالم و کافی برای جمعیت رو به رشد جهان موثر خواهد بود.
برای مثال به تازگی دانشمندان در دانشگاه استنفورد موفق شدند با استفاده از مهندسی ژنتیک ویژگی جذب بهتر آهن را به محصولات کشاورزی استراتژیکی که غذای عمده انسان محسوب می‌شوند مثل گندم، ذرت و سویا انتقال دهند. بدین ترتیب ما خواهیم توانست برای تامین غذا از زمین‌هایی استفاده کنیم که قبلا در آن‌ها امکان کشت این کالاهای اساسی وجود نداشت.

یک تیم تحقیقاتی در این دانشگاه به رهبری دکتر الیزابت ساتلی یک سازگاری ژنتیکی را کشف کرده است که اجازه می‌دهد گیاه در خاک‌هایی که به لحاظ مواد معدنی فقیر هستند، رشد کند.

محصولات زراعی علاوه بر آب، نور آفتاب و شرایط آب و هوایی مناسب، باید مواد مغذی کافی نیز برای رشد کردن از خاک دریافت کنند. برای این منظور تنها وجود ترکیبات مغذی در خاک کفایت نمی‌کند، بلکه این ترکیبات باید در شکلی باشند که برای گیاه قابل استفاده باشد.

برای مثال، ممکن است مقدار زیادی آهن در خاک‌های مناطق خشک(مثلا در غرب آمریکا) وجود داشته باشد، اما این خاک‌ها اغلب بسیار قلیایی هستند. در محیط‌های قلیایی امکان آزادشدن مولکول‌های آهن وجود ندارد. شرایطی که تیم تحقیقانی استنفورد با نام "قفل شیمیایی" از آن یاد می‌کند.

با این حال، برخی از گیاهان مانند «آرابیدوپسیس تالیانا» (یک نوع خردل کوچک که در فارسی «رشادی گوش موشی» نام دارد) می‌توانند آهن را از خاک جذب کنند. توانایی این گیاه در جذب آهن به ریشه‌های آن بر می‌گردد. ریشه‌های «آرابیدوپسیس تالیانا» یک مولکول آروماتیک به نام «کومارین» ترشح می‌کنند. کومارین این قفل شیمیایی را بر می‌دارد و آهن را آزاد می‌کند.

نکته کلیدی در این فرایند این است که کلنی‌هایی از باکتری‌ها که «میکروبیوم» نام دارند در اطراف ریشه زندگی می‌کنند و ترکیب کومارین را تولید می‌کنند. در واقع عملکرد آن‌ها شبیه کلنی‌های باکتریایی در معده انسان است که به هضم غذا کمک می‌کنند.

تولید محصولات کشاورزی با قدرت جذب بهتر مواد معدنی این امکان را به وجود می‌آورد که بتوان از زمین‌هایی که قابل کشت نیستند نیز برای تولید غذا استفاده کرد. در حال حاضر تقریبا یک سوم از زمین‌های کشاورزی جهان برای رشد محصولات استراتژیکی مانند مانند ذرت و سویا مناسب نیست.

دکتر ساتلی معتقد است که با کشف دقیق مکانیسم سازگاری با محیط‌های قلیایی و با استفاده از فناوری مهندسی ژنتیک می‌توان ویژگی ژنتیکی که قدرت برتر جذب آهن را در گیاه آرابیدوپسیس بوجود آورده است را به اقلام اساسی مانند گندم، ذرت، سویا و دیگر محصولات کشاورزی منتقل کرد. بنابراین زمین کشاورزی بیشتری برای تولید مواد غذایی ایجاد می‌شود.

در پایان می‌توان با استناد به پژوهش علی شکوری در رابطه با امنیت غذایی در کشور به این نکته اشاره کرد که سرمایه‌گذاری دولت در اوایل انقلاب بیشتر معطوف به توسعه و رونق بخش کشاورزی بوده است، اما این مهم به مرور زمان به سمت بخش صنعت پیشروی داشته است و امروزه شاهد کم اهمیت شدن بخش کشاورزی هستیم.
باتوجه به این مباحث توزیع مناسب محصولات کشاورزی در سطح کشور، توجه به بخش کشاورزی و اهمیت آن و همچنین استفاده از فناوری مهندسی ژنتیک در بخش کشاورزی از مهم‌ترین فعالیت‌هایی است که می‌تواند سبب تامین امنیت غذایی در کشور شود. امروزه مهندسی ژنتیک می‌تواند با بهره‌وری بیشتر محصولات کشاورزی و صرف هزینه کمتر در بخش کشاورزی بسیار مهم واقع شود و بخشی از معضلات امنیت غذایی در سطح ملی و بین‌المللی را از بین ببرد.